Koel en nat zomerweer vanaf woensdag

Het kan verkeren in ons wisselvallige klimaat en zo ook volgende week. Een uitgestrekte hoogtetrog zal in de loop van volgende week voor enkele dagen koel en nat weer zorgen. Na de overvloedige warmte en droogte zal deze keer weinig gemor te horen zijn, maar aanpassen wordt het wel.

Tot die tijd blijft het evenwel nog een paar dagen droog en zit het kwik op niveau (rond 22 graden). Naar dinsdag toe bereikt ons zelfs even subtropische lucht en veert het kwik nog een laatste keer op richting 25-26 graden. De luchtmassa wordt evenwel snel onstabiel en dinsdag stijgen de kansen reeds op felle onweersbuien. Daarna komen we terecht in subpolaire zeelucht en duikt het kwik elke dag iets dieper om tegen vrijdag nauwelijks of niet meer de kaap van 20 graden te halen. Daarbij staat er ook een stevige zuidwester. Vanaf dinsdag is er elke dag kans op regen of (felle) buien. Het zomerweer van de afgelopen weken zal dan even erg ver weg lijken.

Of dit een aanzet is naar een verregende zomer weet uiteraard niemand. Zoals eerder op deze blog aangehaald wijzen de langetermijnvoorspellingen eerder richting een ietwat war

mere en droge zomer, maar een exacte wetenschap zijn dergelijke voorspellingen nooit. In elk geval insinueren de weermodellen op middellange termijn dat de natte en koele dip niet zo lang zal duren want. Begin volgende maand lijkt de luchtdruk immers alweer te gaan stijgen met een afnemende neerslagkans tot gevolg. En zo rond de 4de juli lijkt ook het kwik alweer rond de normale waarde van 22 graden uit te komen. Het lijkt dus al bij al maar een tijdelijke episode te worden, maar wel één die voor de natuur meer dan broodnodig is...

Meer hittegolven dan vroeger?

Het is gebeurd: de eerste hittegolf van 2017 is een feit. Een hittegolf is een periode waarbij het in Ukkel (referentiestation België) minstens 5 dagen na elkaar 25 graden wordt of meer en er 3 daarvan minstens 30 graden wordt. De huidige hittegolf startte op zondag en zal net wel of net niet duren tot en met vandaag vrijdag (of vandaag de kaap van de 25 graden gehaald wordt in Ukkel is immers kantje-boord).

Diverse media berichten intussen dat er steeds vaker hittegolven voorkomen en dat deze tendens zich naar alle waarschijnlijk zal verderzetten. Maar is dat zo?

Zijn er meer hittegolven?

Sinds 2000 zijn er in ons land 9 hittegolven geregistreerd, inclusief deze die we nu beleven (en geen 10 zoals diverse media berichten, de officiële lijst met hittegolven van het KMI houdt immers rekening met gecorrigeerde dagwaarden van het klimatologisch meetstation te Ukkel!). De vorige eeuw telde 29 hittegolven. Wanneer men dus volledig hypothetisch de huidige cijfers voor de eerste 18 jaar van het nieuwe decennium extrapoleert voor de gehele 21ste eeuw, komt men uit bij zo'n 50 hittegolven. Dat is zowat 40% meer hittegolven dan in de vorige eeuw.

Maar zo werkt het natuurlijk niet. Ten eerste extrapoleert men hier vanuit een korte periode en veronderstelt men een lineaire tendens. Ten tweede: wat doen we dan met pakweg de periode 1936 - 1952? Gedurende die 17 jaar werden er in ons land 11 hittegolven geteld, 2 meer dus dan de eerste 18 jaar van de huidige eeuw (met die kanttekening dat er deze zomer nog hittegolven kunnen komen uiteraard). Met andere woorden, een tendens ontdekken aangaande de hittegolven houdt weinig steek.

Stadseffect

En dan is er ook nog een fenomeen als een stadseffect. Het is welbekend dat meetstations de laatste 150 jaar steeds meer in verstedelijkt gebied verzeild raakten. In gebieden met veel verstedelijking stijgt het kwik vanzelf iets meer dan in het omringende platteland. Dit is iets dat het recente MOCCA project van de UGent mooi aantoont. We mogen niet vergeten dat de criteria voor hittegolven zeer arbitrair zijn. Is het 4 dagen ruim 25 graden waarvan 3 minstens 30, maarde 5de dag is het slechts 29.9 graden, dan is er géén sprake van een hittegolf. Was het die 5de dag 0.1 graad warmer (voor een mens een niet waarneembaar verschil), dan was het plots wel een hittegolf. Met andere woorden, zo'n stadseffect kan wel degelijk in bepaalde gevallen het verschil maken tussen net wel of net geen hittegolf.

De ene hittegolf is de andere niet!

Vergeten we ook niet dat de term hittegolf maar half de lading dekt. Hoe lang die duurt en hoe warm die is wordt er niet bijgezegd, een hittegolf is een hittegolf. Maar de effecten op de mens en de gezondheid is wel degelijk afhankelijk van de intensiteit van de hittegolf. Een hittegolf die 17 dagen aanhoudt is helemaal niet hetzelfde als een hittegolf die 5 dagen duurt, net genoeg dus om het een hittegolf te mogen noemen. Deze die we nu meemaken zal hoogstens 6 dagen geduurd hebben. Maar er zijn er van een heel ander kaliber geweest in de geschiedenis*. De langste en meest intense (sinds 1901) was deze van 1976 met 17 dagen waarvan het op maar liefst 15 dagen 30 graden werd of meer! Ook in 1997 duurde de hittegolf 17 dagen maar toen werden maar 3 dagen van 30 graden en meer geteld waardoor deze bijlange zo intens niet was. 

De meest recente lange hittegolf was die van juli 2006 en duurde 16 dagen waarvan 7 tropische dagen. Wanneer we de gemiddelde duur van de hittegolven in de 20ste eeuw vergelijken met deze die we tot nu toe in de 21ste eeuw hadden vergelijken, blijkt dit respectievelijk 9.8 dagen in de 20ste eeuw en 8.2 dagen in de 21ste eeuw te zijn. Als we dan toch willen vergelijken en tendensen willen opzoeken, blijkt dat de hittegolven in de vorige eeuw gemiddeld wat langer duurden dan deze in de 21ste eeuw. Of anders gezegd...nog maar eens een argument om voorzichtig te zijn met de zoektocht naar tendensen!

(beeld: Getty Images)

*klimatologische cijfers KMI, gecorrigeerde officiële meest recente gegevens

Zeer warme nacht achter de rug

Zoals verwacht was afgelopen nacht uitzonderlijk warm. Op basis van metingen van de universiteit van Gent blijkt dat het in centrum Gent bijvoorbeeld niet koeler is geworden dan 25 graden. Op plaatsen iets verder van het centrum is dit eerder 24 graden (zie grafiek). In Ukkel bedroeg de minimumtemperatuur 22,5 graden. Het warmst binnen het KMI meetnetwerk bleef het in Zelzate bij Sidmar waar het niet koeler werd dan 23,9 graden. Een record voor Ukkel werd het niet aangezien het absolute record voor de minimumtemperatuur staat op 4 juli 2015 toen het niet koeler werd dan 24.5 graden.

Door het hoge startpunt vanmorgen is het niet verwonderlijk dat het kwik deze voormiddag dan ook als een speer omhoogschoot en snel boven de 30 graden uitkwam. Om 14h was het in zowat gans het land tropisch warm (30+) behalve in het uiterste westen en op de hoogste toppen van het land. Uit de metingen van de RUG bleek het om 14h30 nog 33 graden te zijn in centrum Gent (zie kaart hieronder, tijden in UTC). Eerder was het kwik gestegen naar 34 graden maar sinds ongeveer 14h is het kwik ook in Gent beginnen dalen.

De koelte in het westen zal zich de komende uren snel uitbreiden richting oosten. Oorzaak is een convergentielijn waarachter de wind ruimt naar west en aanwakkert. Hiermee komt koelere lucht het land binnen zodat we in West- en Oost- Vlaanderen de maxima reeds hebben bereikt. In de Kempen is het intussen zo'n 34 graden en het is mogelijk dat men er de kaap van 35 graden nog net bereikt.

Samen met de convergentielijn is er ook een buiengebied op komst, welke actueel over de Noordzee en het Kanaal actief is. Dus moeten we vanaf het westen stilaan rekening houden met meer wolken en een toenemende kans op onweer op diverse plaatsen (in de Ardennen is reeds orografisch onweer losgebarsten). Het is duidelijk: vanaf nu is er sprake van een gestage degradatie van het weer vanaf het westen en op sommige plaatsen zal dat gepaard gaan met fikse onweersbuien.

Overigens, de hittegolf is officieel een feit want samen met vandaag is er sprake van vier dagen met 30 graden en meer in Ukkel en aan de voorwaarde van vijf opeenvolgende dagen met 25+ is ook voldaan.

Einde van de droogte in zicht?

Een einde aan het systematische tekort aan regenwater zal het niet meteen betekenen, maar het lijkt er steeds meer op dat de kansen op regen groot worden vanaf midden volgende week. Dan zorgt een hoogtetrog over de West-Europa voor een kentering op de weerkaarten en zal er een hoofdzakelijk zuidwestelijke stroming op gang komen mer regelmatig buien of regengebieden. In hoeverre dit al dan niet slechts een tijdelijk fenomeen zal zijn is nog onduidelijk.

Ook daarvoor zal er lokaal wel al eens een bui vallen maar op veel plaatsen blijft het tot dat zo goed als droog en houdt dus de droogte onverminderd aan. 

Die hoogtetrog zal overigens niet alleen zorgen voor een toenemende buienactiviteit, maar het zal ook een (voorlopig) einde betekenen aan de warme periode waarbij de maxima dan eerder rond 20 graden zullen uitkomen.

Zeer warme lucht bereikt ons vannacht en morgenvroeg..extreem warme nacht tot gevolg!

In tegenstelling tot wat ik in mijn vorig blogbericht vermelde, is het dan toch tot een hittegolf gekomen. De oorzaak is dat een portie koele zeelucht die voor vandaag geprogrammeerd stond er nooit gekomen is. Integendeel, het is vandaag opnieuw tropisch warm waardoor vandaag de tropische grens van 30 graden opnieuw bereikt wordt ik Ukkel. Hierdoor is het drie dagen op rij 30° en zullen de criteria voor een hittegolf zonder twijfel gehaald worden. Daarvoor hoeft het morgen minstens 25 graden te worden en deze waarde zal ruimschoots overschreden worden. Zelfs voor vrijdag lijkt de 25 graden nog met gemak gehaald te worden.

Minstens even belangrijk in een hittegolf zijn de minima. Anders gezegd, hoe sterk koelt het tussen die tropische dagen 's nachts af en hebben de mensen verademing en slaaprust? Voor de gezondheid is het belangrijk dat het 's nachts voldoende afkoelt. Er is een verband tussen het aantal sterfgevallen tijdens hittegolven en de aanwezigheid van warme nachten.

Volgende nacht lijkt in dat geval problematisch te zijn. In de hoogte bereikt ons immers net vannacht en morgenvroeg extreem warme lucht vanuit de Golf van Biskaje. Op ca. anderhalve kilometer warmt de lucht dan op naar zowat 20 graden, wat erg veel is voor onze streken. Op de hoogtepeiling van vannacht is de zeer warme luchtmassa in Brest reeds te zien (20 graden op 850 hPa , ca.1600m hoogte).

Het gevolg zal zijn dat het ruim na middernacht op veel plaatsen nog 24 graden zal zijn en in de grote steden misschien nog 25 graden. Morgenvroeg worden de 'minima' bereikt maar het lijkt erop dat die in veel steden niet lager dan zo'n 22 graden zullen zijn. Op het platteland is het traditiegetrouw wat frisser maar ook daar zal het niet echt een verademing zijn.

Dergelijke minima zijn eerder zeldzaam. De gemiddelde minima voor deze periode van het jaar schommelen rond 11.5 graden. Het record voor Ukkel (in juni) bedraagt 20.9 graden, gemeten op 28 juni 1976.

Morgen donderdag wordt het nog ruim 30 graden in het centrum en oosten van het land en mogelijk ook nog net in het westen. Maar in tegenstelling tot vandaag tret erin de namiddag een convergentielijn door waarna de wind snel ruimt naar west en flink aanwakkert. In het westen zal het bijgevolg wat afkoelen in de loop van de namiddag.

Warm tot soms heet zomerweer...maar geen 'hittegolf'

Zomers warm

Het is vandaag de koelste dag van de periode met maxima amper rond 20 graden. Morgen zaterdag is het alweer 25 graden op sommige plaatsen. Zondag is het in het centrum waarschijnlijk net geen 30 graden, maandag wordt deze tropische grens evenwel vlot gehaald met in de Kempen een schroeiende 33 graden. Ook dinsdag halen we nog zo'n 27 graden. Na een dipje op woensdag (22 graden) klimt het kwik tegen het eind van volgende week opnieuw naar 25 graden op donderdag en 27 à 28 graden op vrijdag.

Hittegolf?

Van een hittegolf mogen we echter geenszins spreken! Een hittegolf is een periode waarbij het in Ukkel (referentiestation België) minstens 5 dagen na elkaar elke dag 25 graden wordt of meer en waarvan het op minstens 3 van die dagen 30 graden wordt. Wanneer er aan die criteria voldaan wordt is er sprake van een hittegolf in België. De criteria zijn geijkt voor Ukkel, en gelden dus niet voor andere streken in ons land. spreken van een 'hittegolf' in de kempen is dus onzinnig (voor de Kempen, waar het in de zomer gemiddeld warmer is dan in Ukkel zouden immers andere criteria gelden!).

De laatste hittegolf dateert van eind augustus vorig jaar. Het werd toen meteen ook de meest late hittegolf geregistreerd in ons land (de kansen op hittegolven eind augustus zijn immers zeer klein). Hittegolven komen niet elk jaar voor. In de periode 1997 - 2016 (20 jaar) werden slechts 10 hittegolven genoteerd waarvan deze van 1997 het langst duurde (17 dagen). Maar ook de hittegolf van juli 2006 duurde maar liefst 16 dagen. Gemiddeld duurt een hittegolf zo'n 10 dagen.

De hittegolf van 1976 duurde 17 dagen, net zoals in 1997, maar daarin werden maar liefst 15 tropische dagen genoteerd (30 graden en meer). In 1997 waren dat er maar 3. De ene hittegolf is m.a.w de andere niet!

Droogte duurt voort!
 
Voor de komende 15 dagen staat geen hittegolf gepland, maar niettemin blijft het warm en vooral droog. De eerstkomende 15 dagen verwachten de weermodellen amper neerslag (tot volgende week vrijdag blijft het omzeggens overal droog). Daarna stijgen de kansen op wat gedruppel maar ook dan lijken de hoeveelheden beperkt (ECMWF geeft tot 30 dagen ver geen significante neerslaghoeveelheden). Een einde aan de droogte lijkt m.a.w. dus nog niet in zicht.

Zomerweer houdt aan!

Het warme en droge zomerweer houdt onverminderd aan. Het is vandaag zonnig met opnieuw maxima boven 25 graden in het binnenland. Over het oosten zijn deze namiddag lokaal wel enkele pittige onweersbuien mogelijk.

Morgen vrijdag komen we even in koele zeelucht en duikt het kwik richting 20 graden en is er veel bewolking. De dagen daarna echter is het kwik alweer in stijgende lijn met zaterdag zo'n 25 graden en zondag al 29 graden. Ook maandag en dinsdag is zomers warm en wordt de kaap van de 30 graden op verschillende plaatsen gehaald. Aan zee is het elke dag door een invallende zeebries (flink) koeler dan landinwaarts!

Zaterdag zijn er regelmatig wat wolkenvelden aanwezig maar zondag en maandag lijken zeer zonnig te verlopen. Let op: de UV index is zeer hoog met een waarde rond 8!!

In de loop van volgende week gaan de scherpste kantjes er af doordat de wind een meer noordoostelijke hoek opzoekt maar er is nog voldoende ruimte voor zon en het kwik blijft rond of net boven 25 graden schommelen. Op langere termijn neigen de modellen meer en meer naar een meer zonaal regime met wat meer zeelucht uit zuidwest tot west en dan een weerbeeld die meer past in deze periode van het jaar. Het kwik schommelt dan rond een aangename 22 graden en de kans op enkele buien of wat regen stijgen dan.