Klimaatopwarming gaat sneller dan voorzien.

Aan de vooravond van de speciale klimaatconferentie in New York deze week verscheen gisteren het rapport United in Science. Daarin wordt bekeken hoe het staat met de klimaatopwarming en specifiek hoe dit de voorbije vijf jaar (2015-2019) is verlopen. De resultaten zijn vrij ontnuchterend... 

Eerst en vooral waar alles om draait: de wereldwijde CO2-uitstoot. Die blijft stijgen met in 2018 een recordwaarde van 37 miljard ton CO2. Jaarlijks stijgt de uitstoot met ruim 1%. Vooral de verbranding van fossiele brandstoffen zoals steenkool en olie hebben daarin een belangrijk aandeel. CO2 is de belangrijkste broeikasgas en verantwoordelijk voor de onnavolgbare stijging van de temperatuur op aarde. 
De gemiddelde wereldtemperatuur over de voorbije vijf jaar was de warmste sinds het begin van de metingen en is 1.1 graad warmer dan wat werd gemeten in de pre-industriële periode (1850-1900). De grafiek hieronder laat zien dat de globale opwarming in versneld tempo stijgt. Vooral vanaf ca. 1980 zien we een significante versnelling.Ook in ons land is er rond die periode sprake van een zogenaamde temperatuursprong (zie ook klimaatrapport KMI) waarbij we tegenwoordig ongeveer 1 graad meer meten dan in de voorbije klimaat-referentieperiode 1980-2010.


Wanneer de CO2 uitstoot niet aan banden wordt gelegd zal volgens de modelberekeningen de wereldtemperatuur tegen 2040 met 1.5 graden gestegen zijn ten opzichte van de referentieperiode 1850-1900 (grafiek hieronder).


De significante stijging van de globale temperatuur heeft op haar beurt tal van negatieve neveneffecten. Zo is er sprake van een versnelde stijging van het zeeniveau. Tegenwoordig zitten we aan een stijging van ca. 4 mm/jaar.

De stijging van het zeewaterniveau hangt samen met het smelten van poolijs en gletsjers. Over de periode 1979-2018 slonk de ijsbedekking in de zomerperiode met ca. 12% per decade. Gedurende de laatste vijf jaar was de ijsbedekking zowel in de zomer als in de winter telkens lager dan het gemiddelde over de periode 1981-2010. De laatste jaren sneuvelt op dit gebied record na record.

De voorbije vijf jaar stond daarnaast in het teken van de hittegolven wereldwijd en de meeste doden, gerelateerd aan weersverschijnselen, vielen door deze hittegolven. Gekoppeld aan de hittegolven zijn ook de bosbranden. In juni 2019 alleen al werd in de Arctische gebieden 50 megaton CO2 uitgestoten, wat meer is dan in heel de periode 2010-2018!

In vergelijking met de periode 1986-2005 waren er in 2016 zo'n 125 miljoen meer mensen blootgesteld aan hittegolven. De periode 2017-2019 is hier dus nog niet in rekening gebracht. De hittegolven duren gemiddeld ook langer wat de kans op meer overlijdens vergroot. 


De impact voor diverse systemen blijkt ook uit onderstaande grafiek. De grijze balk geeft de situatie weer tussen 2006 en 2015. Vooral de koraalriffen zullen het moeten ontgelden bij een verdere temperatuurstijging. Reeds nu is de impact erop (bij een stijging van 1 graad dus) erg hoog. Bij een stijging van 2 graden zullen de meeste weergegeven systemen onder hoge tot zeer hoge druk komen te staan, waaronder dus ook hitte-gerelateerde impact (laatste balk).

De wetenschappers in het rapport wijzen op het belangrijke feit dat een temperatuurstijging van 2 graden t.o.v 1.5 graden een belangrijk verschil is. De impact van die extra halve graad heeft in verhouding veel meer impact op diverse (eco)systelen op aarde. Ze wijzen ook op het gevaar om  zogenaamde tipping points te bereiken, die elkaar eventueel gaan versterken. Dat zijn punten waarop de aarde in een positieve terugkoppeling komt en er als het ware een vicieuze cirkel wordt gecreëerd. Dit zou uiteindelijk kunnen leiden tot een Hothouse Earth scenario waarbij de aarde met maar liefst 4 tot 5 graden opwarmt.

Gekende terugkoppelingen zijn bijvoorbeeld het verminderen van het zee-ijs of verdwijnen van grote bossen, welke elk de klimaatopwarming tegenwerken. Als deze in oppervlakte verminderen kan de snelheid van de opwarming nog sneller gaan wat op haar beurt weer zorgt dat nog meer ijs en bos (door bosbranden bijvoorbeeld) verdwijnt enzovoort...

Een verdere significante opwarming heeft niet alleen gevolgen voor de ecosystemen en weerelementen. Ook op socio-economisch gebied kan één en ander snel tot verschuivingen leiden. Verdere uitbreiding van droogte in delen van de wereld kunnen immense migratiestromen op gang brengen, herhaaldelijke landbouwoogsten die mislukken kunnen politieke onstabiliteit brengen wat op hun beurt de macro-economie en de geo-politieke situatie kan destabiliseren.

Tot slot werpen we nog een blik op twee interessante afbeeldingen van wetenschapper Ed Hawkins. Elk balkje staat voor een jaar, beginnende bij 1850 en eindigend bij 2018. Blauwe balken zijn relatief koude jaren en vise versa. Hoe donkerder de kleur, hoe groter de afwijking t.po. de normale temperatuur. De eerste grafiek geeft de situatie weer voor de ganse wereld. de afbeelding hoeft verder geen commentaar menen wij...


Hieronder de situatie voor België. Door de beperktere oppervlakte is de variabiliteit groter dan de globale temperatuur, maar ook hier is er overduidelijk een tendens naar rode overheersing naar rechts toe, waarbij mag worden opgetekend dat ook 2019 (hier nog niet weergegeven) alvast opnieuw zeer rood zal kleuren.



Karim Hamid