Het lijkt er sterk op dat de stratosferische polaire vortex (SPV) tegen de jaarwisseling stilvalt. Onder andere het Europese weermodel ECMWF tonen een zogenaamde Sudden Stratospheric Warming (SSW) over de noordpool rond die periode en de daaraan gekoppelde terugval van de zonale wind in de stratosfeer.
De SPV is een straalstroom hoog in de stratosfeer en ontstaat in de herfst wanneer de noordpool geen zonlicht meer ontvangt en snel afkoelt. Hierdoor ontstaat er een bel met zeer koude lucht. Door het toenemende contrast met de warmere lucht buiten de poolstreek ontstaat er een toenemende thermische wind welke we dan de straalstroom noemen. In de winter bereikt deze een maximale sterkte en wanneer in de lente het zonlicht de poolstreek opnieuw bereikt, gaat de SPV opnieuw aan de ketting en verdwijnt uiteindelijk.
We mogen deze SPV niet verwarren met de polaire vortex in de troposfeer waaraan de ons gekende straalstroom gekoppeld is. Beiden hebben weinig met elkaar te maken. De eerste bevindt zich tientallen kilometer boven de grond terwijl de PV zich bevindt op een hoogte van ca. 7 à 8 km.
Wel is het zo dat beide elkaar kunnen beïnvloeden. Wanneer de gewone straalstroom sterk gaat zwalpen kunnen er uiteindelijk impulsen ontstaan richting stratosfeer en deze kunnen de doorgaans vrij circulaire SPV verstoren. Er ontstaan daarbij thermische verstoringen waardoor de koude luchtbel wordt aangetast en regionaal sterk kan opwarmen. Hierdoor wordt uiteindelijk de eraan gekoppelde stratosferische straalstroom aangetast en eventueel sterk verzwakt. De temperatuur binnen de SPV, die rond -70 graden ligt, kan in enkele dagen tijd plots met wel 50 graden stijgen. We noemen dat een Sudden Stratospheric Warming (SSW). Dergelijk fenomeen is niet uitzonderlijk en komt elke paar jaar wel eens voor.
Er zijn aanwijzingen dat het stilvallen van de SPV (waarbij soms ook een splitsing optreedt van deze vortex en er uiteindelijk een vortex koppel ontstaat) een invloed heeft op de troposferische straalstroom met als gevolg toenemende kansen op een meridionaal regime. Dit vergroot dan weer de kansen op uitbraken van polaire lucht richting zuiden en kansen op winterweer over de gematigde breedten waarin ook wij ons bevinden.
U begrijpt dat de er veel onzekerheden bestaan aangaande de koppeling tussen de toestand van de SPV en de kansen op winterweer bij ons. Veel is nog onduidelijk en van een 1 op 1 relatie is allerminst sprake. Bovendien wordt de invloed van het gedrag van de SPV vaak overroepen, ook in de media. Bovendien wordt de PV en de SPV vaak door elkaar gehaald.