Hoe extreem is de huidige warme luchtmassa?

T850

Meteorologen gebruiken niet de temperatuur op 2 meter om een luchtmassa en haar eigenschappen te bepalen, want op waarnemingshoogte ('neushoogte' zoals men het soms al eens durft te noemen) is er te veel invloed van de bodem en de instraling van de zon (water, land, zand, bos, etc...). Daarmee dat het kwik sterk schommelt tussen de minima 's morgens en de maxima in de namiddag.

Hoger in de atmosfeer is de invloed van de bodem weg en kunnen we beter een luchtmassa van uur tot uur volgen. Als referentie wordt een hoogte van 1.5 km genomen. Om correct te zijn, de hoogte waar de luchtdruk 850 hPa bedraagt, wat grofweg overeenkomt met eerder genoemde hoogte. We noemen deze temperatuur kortweg T850.

Om de luchtmassa's zuiver thermisch te bepalen volstaat het dus naar deze T850 te kijken. Zoals reeds eerder op deze blog aangegeven stijgt deze T850 dezer dagen rond tot iets boven 20 graden (Rond middernacht tekende de ballonoplating op de luchtmachtbasis van Bevekom op 850 hPa reeds een temperatuur op van 19.8 °C!). 

Twintig graden op dat niveau is erg veel. De gemiddelde temperatuur op 850 hPa bedraagt in de maanden juni tot en met augustus zo'n 8 à 9 graden (zie onderstaande kaart).
Over het zuiden van Spanje en Noord-Afrika is dit 20 graden en meer, over IJsland is dat slechts 2 graden!

Een luchtmassa bij ons kan opwarmen door diverse redenen. Een ervan is dat hogedruk de luchtmassa naar benedendrukt en dus als het ware samendrukt tegen de grond. En we weten allemaal dat het samendrukken van lucht gepaard gaat met een (diabatische) opwarming. Een ander fenomeen om de luchtmassa bij ons te doen opwarmen is simpelweg dat er lucht naar ons wordt aangevoerd uit een gebied waar het warmer is dan bij ons. Dit noemen we advectie van warme lucht. Doorgaans komt deze lucht uiteraard uit het zuiden. Veelal koelt de lucht onderweg wel wat af, dus lucht die helemaal uit Afrika naar ons wordt geblazen zal zelden zo warm zijn als in het brongebied.

Hoe uitzonderlijk?

Om een luchtmassa met een T850 van 20 graden tot bij ons te krijgen waarbij het ook boven ons minimum 20 graden is op die hoogte, is heel wat nodig en daarmee gebeurt dit ook niet elke maand en zelfs niet elke zomer.

Sinds 2006 is het slechts zo'n 9 keer voorgekomen dat dergelijk warme lucht ons (centraal België als referentie) kon bereiken.

Uiteraard is in die 11 jaar vaker de tropische grens van 30 graden gehaald, wat meteen aangeeft dat extreem warme temperaturen op die hoogte geen vereiste zijn om tropische hitte aan de grond te genereren. Zeker in de maanden juni en juli, met een hoogstaande zon en lange dagen, is 15 graden op 850 hPa meer als voldoende om de kansen op tropische waarden te halen.

In juni komt de 20 graden-isotherm op 850 hPa trouwens maar zelden tot bij ons, dit is in die 11 jaar slechts 1 keer het geval geweest: op 28 juni 2011. In alle 9 gevallen klom het kwik boven 30 graden met een uitschieter op 19 juli 2006 (36.2 graden).

In dezelfde 11 jaar is het slechts 1 maal voorgekomen, naast deze van nu, dat wede 20 graden haalden op 850 hPa, op 20 augustus 2009. Het werd toen 33 graden in Ukkel. 

Onderstaande grafiek heeft de berekening van het Amerikaanse weermodel. De Dikke rode lijn geeft de gemiddelde waarde aan en deze schommelt rond 8 graden. Het is duidelijk dat de komende dagen er sprake is van een abnormaal hoge afwijking naar boven. Wat tevens opvallend is aan deze situatie is dat het kwik zo lang op een extreem hoog niveau van rond 20 graden blijft. Vaak duurt dat amper een dag, hoogstens 2 dagen. Nu is er al snel sprake van 5 dagen, en dat is zeer uitzonderlijk.

Vanaf zondag (28 augustus) duikt het kwik abrupt de dieperik in, gepaard gaande eventueel met onweer. Maar daarna blijft het kwik op 850 hPa kennelijk schommelen rond of boven de normale waarde, wat zou inhouden dat het niet meteen koud zal worden.

Maar zo warms als nu wordt het niet meer, maar zoals uit bovenstaande blijkt maken we nu echt wel een bijzondere periode mee.

Zoals intussen welbekend is een hittegolf waarschijnlijk waarbij deze zonder ongelukken een zestal dagen zal duren en waarbinnen het kwik op diverse dagen kan klimmen tot 32 à 33 graden in het centrum, wat eveneens extreem is deze tijd van het jaar.