Gisteren was het wederom prijs, een tent op de Pukkelpopweide bezweek tijdens de doortocht van een onweersbui. Meteen werd gesproken van een zogenaamde 'valwind'. Maar wat is dat precies?
Wel, eerst maar vertellen dat elk onweer gepaard gaat met een valwind, de ene al nadrukkelijke aanwezig dan de andere. Om dat te begrijpen moeten we een zware bui of onweer begrijpen. Zo'n bui ontstaat door sterke stijgbewegingen ten gevolge een onstabiele atmosfeer. Er ontstaat uiteindelijk een stapelwolk en in deze wolk gaat zich neerslag vormen. Dit gaat zeer snel. Binnen de 20 minuten kan zich in de wolk al ontzettend veel neerslag bevinden. Deze neerslag wordt daar opgestapeld, omdat de stijgbewegingen verhinderen dat deze neerslag naar beneden valt. Op een bepaald moment gaat dit toch gebeuren en dendert de neerslag naar beneden.
De neerslag en de lucht waarin zij zich bevindt is kouder dan de omgeving en al zeker kouder dan de luchtlagen beneden de wolk waardoor deze neerslag valt en zoals iedereen weet is koude lucht zwaarder dan warme lucht. Dus deze vallende neerslag gaat accelereren naar beneden toe. Als de luchtlaag onder de wolk toevallig flink droog is, gaat de vallende neerslag ook nog eens sterk verdampen en ook dit zorgt voor een afkoeling van de vallende neerslagkolom waardoor deze nog zwaarder wordt en nog sterker accelereert. Uiteindelijk bereikt deze neerwaarts denderende neerslagkolom de grond en ziet zich verplicht zich horizontaal verder te verspreiden.
Stel dat zo'n neerslagkolom naar beneden valt met en snelheid van 80 km/h, wat geneens zo uitzonderlijk is, dan zijn dat ook de winden die gemeten zullen worden wanneer ze de grond bereikt.
Dit noemen we een valwind of 'downburst'. Wanneer zo'n valwind extreem hoge snelheden en rukwinden veroorzaakt, spreken we van een 'microburst'. Wanneer er erg veel wind in de hoogte staat, kan een deel daarvan met de neerwaartse valwind worden meegetrokken naar de grond toe en dit kan ook zorgen voor extra zware windstoten. Soms is een indicatie van zware windstoten te zien aan de rand van de valwind. Op de foto in dit artikel is te zien hoe de neerdalende lucht zich uitspreid langs de grond en de vorm van een vortex aanneemt.
In tegenstelling tot men soms denkt, kunnen valwinden evenveel schade aanrichten als bij een matige tornado. Rukwinden boven 200 km/h zijn in sommige gevallen perfect haalbaar en zijn in ons land al meermaals voorgekomen de laatste 10 jaar.
Helaas is op radarbeelden moeilijk uit te maken hoe zwaar de valwinden gaan zijn. Wel weten de meteorologen of de atmosferische toestand toelaat dat eventuele (onweers)buien zware valwinden zullen veroorzaken. Dat betekent dan nog niet dat er bij elk onweer windschade zal optreden.
M.a.w, een valwind is totaal normaal bij elk onweer. Het concept van de valwind en de microburst, en het inzien van het gevaar ervan, is afkomstig van Fujita ergens in de jaren '70.
De windschade die vooral over het zuiden van het land is veroorzaakt op 8 en 10 augustus, met lokaal tornado's, was niet altijd het gevolg van valwinden, maar van supercells. Deze soort onweersbuien komen we tegen in een onstabiele atmosfeer waar veel windshering heerst. Dit was gisteren niet het geval.